Covid

1.Inhoud

2.Dossier Post-Covid-19-syndroom | In het kort
3.Belangrijkste feiten Post-Covid-19-syndroom
4.Symptomen
5.Verloop
6.Oorzaken en risicofactoren
7.Medicatie
     a. Bijwerkingen
8. Natuurlijke ondersteuning
9.Leefstijladviezen  
10.Hulp en ondersteuning
11.Bronnen

2.Dossier Post-Covid-19-syndroom | In het kort

Post-Covid verwijst naar een verscheidenheid aan symptomen die weken of maanden aanhouden na de eerste infectie met SARS-CoV-2. Dit is het virus dat verantwoordelijk is voor COVID-19. Het kan leiden tot meer dan 200 verschillende symptomen en heeft invloed op meerdere organen in het lichaam.

Het Post-Covid-19-syndroom is onder verschillende namen bekend, zoals:

• Post-Covid
• Long-COVID
• Post-acute sequelae
• SARS-CoV-2 infection (PASC)

3.Belangrijkste feiten Post-Covid-19-syndroom

Dit zijn de belangrijkste feiten over Post-Covid op een rijtje:

• Long COVID is een aandoening die voorkomt bij minstens 10% van de mensen die een COVID-19-infectie hebben gehad [1].
• Het verloop van Post-Covid is complex en verschilt van per persoon.
• De symptomen kunnen in wisselende samenstelling en per dag variëren.
• De top 3 meest voorkomende symptomen zijn: gebrek aan energie, (spier)pijn en ademhalingsklachten.
• Mensen met Post-Covid ervaren vaak ook een mentale vermoeidheid die zich uit in zogenaamde brain fog of hersenmist; vergeetachtigheid of zich niet meer goed (lang) kunnen concentreren.
• Hoewel er nog volop onderzoek wordt gedaan naar Post-Covid-19-syndroom, zijn er al essentiële voedingsstoffen en leefstijlaanpassingen bekend die het herstel kunnen bespoedigen [1-8].   

4.Symptomen   

Veelvoorkomende symptomen na een COVID-19 besmetting, en dus van Post-COVID, zijn [1]:

• Vermoeidheid: die al bij minimale inspanning als heviger wordt ervaren.
• Cognitieve stoornis (hersenmist of brain fog): moeite met concentreren, geheugenproblemen en algemene cognitieve disfunctie.
• Kortademigheid of moeite met ademhalen, zelfs na lichte inspanning.
• Spier- en gewrichtspijn: aanhoudende pijnklachten die de mobiliteit en het dagelijks functioneren beïnvloeden.
• Pijn op de borst: onverklaarbare beklemming of pijn op de borst, die verband kan houden met ontsteking of schade veroorzaakt door het virus.
• Hoofdpijn: ernstige, terugkerende hoofdpijn, vaak beschreven als een constante doffe pijn of als migraine.
• Angst en depressie: mentale gezondheidsproblemen zoals angst, depressie en stemmingswisselingen.
• Slaapstoornissen: slapeloosheid of onregelmatige slaappatronen, wat de vermoeidheid nog erger maakt.
• Verlies van smaak en reuk: een langdurig verlies van deze zintuigen.
• Maag-darmklachten: misselijkheid, diarree of verlies van eetlust.

5.Verloop

Het verloop van Post-Covid is complex en verschilt van persoon tot persoon. In sommige gevallen kunnen de symptomen binnen enkele weken afnemen, terwijl ze in andere gevallen maandenlang aanhouden. Waar de één slechts milde symptomen ervaart, kan de ander ernstig beperkt worden in het dagelijks functioneren.

Kort na de infectie met het coronavirus: Vele mensen herstellen in de eerste paar weken na de acute infectie. Echter, bij een deel van de mensen blijven symptomen, zoals vermoeidheid en ademhalingsproblemen, langer bestaan.
Langdurige klachten: Na de acute fase kan de patiënt blijven lijden aan langdurige klachten die niet verbeteren met de tijd. Dit kan variëren van vermoeidheid en pijn tot psychologische problemen zoals angst en depressie.
Chronische fase: In sommige gevallen kunnen de symptomen jaren aanhouden, wat leidt tot een chronisch verloop van Post-Covid. Deze mensen kunnen levenslange gevolgen ondervinden van de infectie.

6.Oorzaken en risicofactoren

De precieze oorzaken van Post-Covid begrijpen we nog niet helemaal, maar verschillende factoren lijken een rol te spelen:

Immuunrespons: Bij sommige mensen kan de immuunreactie op het virus langdurig blijven, zelfs nadat het virus uit het lichaam is verdwenen [9].
Cel-beschadiging: COVID-19 kan schade aan organen veroorzaken, zoals de longen, het hart en de hersenen, wat kan leiden tot blijvende problemen [10].
Infectie van het zenuwstelsel: Er is bewijs dat het virus invloed heeft op het zenuwstelsel, wat kan bijdragen aan symptomen zoals hersenmist en andere neurologische klachten [11].

Risicofactoren

Ouderen, mensen met onderliggende aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, diabetes, obesitas en mensen met een verzwakt immuunsysteem hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van Post-Covid [12,13]. Ook vrouwen die ouder zijn en roken, lijken vaker getroffen te worden dan mannen [14].

7.Medicatie

Let op: Er is momenteel geen universele behandeling voor Post-Covid, maar verschillende medicijnen en therapieën kunnen helpen specifieke symptomen te beheersen. Veel medicijnen en therapieën zijn nog in onderzoeksfase en hun effectiviteit en veiligheid zijn niet altijd volledig bewezen. Overleg altijd met een arts om te bepalen welke behandeling het beste past bij uw situatie.

• Pijnbeheersing: Niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID's) zoals ibuprofen of paracetamol kunnen helpen spier-, gewrichtspijn en hoofdpijn te verlichten.
• Angst en depressie: Antidepressiva en anxiolytica: als angst of depressie aanzienlijk is, kunnen medicijnen zoals selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) of benzodiazepinen worden voorgeschreven.
• Ontstekingen: Steroïden: in gevallen van aanzienlijke ontsteking kunnen corticosteroïden worden gebruikt om ontstekingen te verminderen, met name in de longen of het cardiovasculaire systeem.
• Antivirale therapie: Als er een vermoeden is van aanhoudende virale activiteit, kunnen specifieke antivirale behandelingen worden toegepast onder medisch toezicht, hoewel deze nog steeds worden onderzocht op hun effectiviteit in Post-Covid. Medicijnen zoals Paxlovid worden onderzocht om klachten te verminderen.
• Ontregeld immuunsysteem: Medicatie zoals immunoglobulinen en soms antidepressiva (SSRI’s) kan ontstekingen remmen.
• Kortademigheid: Zuurstoftherapie: voor mensen die ernstige kortademigheid ervaren, kan aanvullende zuurstof nodig zijn.
• Hartkloppingen bij opstaan (POTS): Middelen zoals extra vocht, zout of speciale medicijnen helpen om de bloedcirculatie te verbeteren. Steunkousen kunnen ook helpen om bloed beter terug te laten stromen.
• Allergie-achtige klachten (MCAS): Antihistaminica kunnen helpen om klachten te verlichten.
• Problemen met de bloedvaten: Medicatie om bloedpropjes te voorkomen of ontstekingen in de vaatwanden te verminderen kan helpen.
• Speciale antistoffen neutraliseren: Nieuwe medicijnen zoals BC007 kunnen mogelijk het immuunsysteem herstellen en klachten verminderen.

a. Bijwerkingen

Hieronder volgt een overzicht van mogelijke bijwerkingen van de genoemde medicijnen en therapieën die kunnen worden ingezet bij Post-Covid. Het is belangrijk om altijd met een arts te overleggen voordat je een behandeling start.

1. Pijnbeheersing:
   NSAID's (zoals ibuprofen): Mogelijke bijwerkingen: maagklachten, maagzweren, nierproblemen, verhoogd risico op hart- en vaatziekten bij langdurig gebruik.
   Paracetamol: Mogelijke bijwerkingen: bij overdosering risico op leverschade, maar over het algemeen goed te verdragen bij normaal gebruik.
2. Angst en depressie:
   SSRI's (zoals fluvoxamine): Mogelijke bijwerkingen: misselijkheid, slapeloosheid, gewichtstoename, verminderde libido, hoofdpijn en angstgevoelens bij de start van de behandeling.
   Benzodiazepinen: Mogelijke bijwerkingen: slaperigheid, verslaving bij langdurig gebruik, concentratieproblemen en verwardheid.
3. Ontstekingen:
   Corticosteroïden: Mogelijke bijwerkingen: gewichtstoename, verhoogde bloedsuikerspiegel, verhoogd risico op infecties, botontkalking (osteoporose) en stemmingswisselingen.
   Immunoglobulinen:Mogelijke bijwerkingen: hoofdpijn, koorts en allergische reacties. Zeldzaam: nierproblemen of bloedstolsels.
4. Antivirale therapie:
   Paxlovid (nirmatrelvir/ritonavir): Mogelijke bijwerkingen: smaakverandering, diarree, verhoogde bloeddruk, interacties met andere medicijnen.
   Andere antivirale middelen: Mogelijke bijwerkingen variëren afhankelijk van het specifieke medicijn, zoals misselijkheid, vermoeidheid en leverfunctiestoornissen.
5. Kortademigheid:
   Zuurstoftherapie: mogelijke bijwerkingen: droge neus, huidirritatie door zuurstofmasker, zeldzaam: zuurstofvergiftiging bij te hoge doses over lange tijd.
6. Hartkloppingen bij opstaan (POTS):
   Vocht- en zoutsuppletie: Meestal veilig, maar te veel zout kan leiden tot hoge bloeddruk.
   Fludrocortison: Mogelijke bijwerkingen: verhoogde bloeddruk, oedeem (vochtophoping), laag kaliumgehalte.
   Bètablokkers: Mogelijke bijwerkingen: vermoeidheid, koude handen en voeten, duizeligheid.
7. Allergie-achtige klachten (MCAS):
   Antihistaminica: Mogelijke bijwerkingen: slaperigheid (vooral bij oudere antihistaminica), droge mond en hoofdpijn.
8. Problemen met de bloedvaten:
   Antistollingsmiddelen: Mogelijke bijwerkingen: verhoogd risico op bloedingen, maagklachten.
   Sulodexide: Mogelijke bijwerkingen: milde maagklachten, zeldzaam: bloedingen.
9. Speciale antistoffen neutraliseren:
   BC007: Mogelijke bijwerkingen: nog niet volledig bekend, omdat het middel experimenteel is, maar kan in theorie immuun- of vaat gerelateerde reacties veroorzaken.
10. Overige therapieën:
    Hyperbare zuurstoftherapie (HBOT): Mogelijke bijwerkingen: oorpijn, bijholteproblemen, in zeldzame gevallen zuurstofvergiftiging.
    Transcutane vagale zenuwstimulatie (t-VNS): Mogelijke bijwerkingen: tijdelijke huidirritatie en lichte duizeligheid.

Laat u goed inlichten door uw arts of apotheker.

8.Natuurlijke ondersteuning

Post-Covid is een complexe aandoening die bij elk persoon op een andere manier tot uiting komt. In diverse fases van de infectie en tijdens de herstelperiode kunnen er verschillende medicijnen nodig zijn op voorschrift van uw arts. Zelf kunt u uw lichaam helpen om op een natuurlijke wijze het herstelproces te ondersteunen.

Wij adviseren het volgende:

• Ontzuren van het lichaam en het afvoeren van zure afvalstoffen
• Autofagie stimuleren
• Voedingsstoffen aanvullen

Ontzuren en afvoeren

Waarom kan ontzuren helpen bij Post-COVID?
Veel mensen het Westen, hebben vaak zonder het te beseffen, een hoge mate van verzuring in hun lichaam [7,15]. Dit komt door verschillende verzurende factoren, zoals:

• Voeding: alcohol, suikers, vlees, en bewerkte voedingsmiddelen.
• Stress, slaaptekort
• Intensief sporten
• Omgevingsfactoren: luchtvervuiling en andere milieustressoren.
• Vanaf het 40e levensjaar wordt dit probleem vaak erger, omdat het lichaam dan minder natriumbicarbonaat produceert. Deze stof speelt een cruciale rol bij het neutraliseren van afvalzuren en het handhaven van een gezonde zuur-basebalans.

Bij Post-COVID kunnen de effecten van een te hoog zuurgehalte het herstelproces vertragen. Het ontzuren van het lichaam helpt om deze negatieve gevolgen te verminderen en ondersteunt het natuurlijke herstel. Dit zijn de belangrijkste redenen waarom ontzuren nuttig kan zijn:

• Bescherming van botten en spieren [7]
  Een teveel aan zure afvalstoffen dwingt het lichaam om mineralen uit botten en spieren vrij te maken om zuren te neutraliseren. Dit kan leiden tot botverlies, spierzwakte, en vermoeidheid – klachten die Post-Covid vaak al verergeren. Ontzuren voorkomt deze afbraak en ondersteunt de opbouw en kracht van spieren en botten.
• Optimalisatie van nierfunctie [7]
  Een te zure omgeving belast de nieren. Dit belemmert de afvoer van afvalstoffen en vertraagt het herstel. Door te ontzuren, wordt de belasting op de nieren verminderd, wat belangrijk is voor het herstelproces.
• Verbetering van cellulaire processen [7]
  Ophoping van zuur in de cellen vermindert de efficiëntie van enzymen en biochemische processen. Dit kan energieproductie en weefselherstel vertragen. Ontzuren verbetert de cellulaire omgeving, wat leidt tot meer energie en een betere werking van herstelmechanismen.
• Preventie van uitdroging en verlies van mineralen [7]
  Bij een hoge mate van verzuring verliest het lichaam belangrijke mineralen zoals calcium, magnesium en kalium via de urine. Dit kan leiden tot spierkrampen, vermoeidheid en uitdroging – symptomen die bij Post-Covid vaak al een uitdaging zijn.

Hoe kun je ontzuren bij Post-COVID?
De combinatie van voeding, leefstijl en omgevingsfactoren maakt het in de Westerse wereld praktisch onmogelijk om alle verzurende invloeden te vermijden [7,15].
Daarom is het belangrijk om actief maatregelen te nemen om zuren te verminderen. Hoe minder zuurlast, des te beter het lichaam kan functioneren en herstellen. U kunt op verschillende manieren aan uw zuur-base balans werken [7].

1. Zuren oplossen

Start met het oplossen van afvalzuren door basisch water te drinken. Dit maakt u eenvoudig met basische druppels. 
U kunt ook kiezen voor basische capsules met bijvoorbeeld magnesium, natriumbicarbonaat of calcium.
Welke optie u kiest, hangt af van uw voorkeur. Beide producten zorgen ervoor dat afvalzuren in uw lichaam worden opgelost en afgevoerd.
Vind basische druppels

2. Zuren afvoeren

Om uw lichaam extra te ondersteunen bij het afvoeren van zuren, kunt u kiezen voor een basische kruidenthee. Hiermee voert u op een natuurlijke manier afvalstoffen af. Daarnaast bevatten veel basische kruidentheeën een rijke hoeveelheid antioxidanten, die uw lichaam ten goede komen.
Vind basische thee        

Autofagie stimuleren

[Afbeelding met cirkel, schermopname, blauw Automatisch gegenereerde beschrijving] Autofagie is het natuurlijke schoonmaaksysteem van uw lichaamscellen. Het helpt uw lichaam gezond te blijven door ongezonde cellen te verwijderen, ontstekingsreacties te reguleren en ziekteverwekkers, zoals virussen, op te ruimen.

 

Zo werkt autofagie

• Het lichaam geeft een signaal om autofagie te activeren.
• Celafval wordt opgespoord en ingekapseld in een afgesloten pakketje.
• Dit pakketje, een autofagosoom, staat klaar voor recycling.
• Het fuseert met een lysosoom, een cel met enzymen die het afbreken.
• Het afval wordt gerecycled, hergebruikt en het lichaam wordt schoner!
  

SARS-CoV-2, het virus dat COVID veroorzaakt, vertraagt autofagie proces[16]. Dit kan bijdragen aan langdurige klachten, zoals bij Post-COVID. Onderzoek heeft aangetoond dat het stimuleren van autofagie kan helpen om het virus beter te bestrijden en schade te beperken [8].

Eén van de natuurlijke stoffen die dit proces bevordert, is spermidine [17]. Deze stof, die van nature in uw lichaam voorkomt en in voedingsmiddelen zoals tarwekiemen en soja zit, kan het aantal virusdeeltjes aanzienlijk verminderen.

!! Wetenschappers ontdekten dat spermidine een reductie van 85% van SARS-CoV-2-virusdeeltjes in cellen opleverde [8].

Voor wie zeker wil zijn van een dagelijkse goede dosis spermidine, zijn natuurlijke spermidine-supplementen, zoals die van speciaal geteelde chlorella, een uitstekende keuze. Deze bevatten veel spermidine en zijn glutenvrij.

Let op: Vasten kan autofagie ook stimuleren, maar wordt afgeraden bij Post-COVID, omdat het lichaam alle energie nodig heeft om te herstellen [2].

Let op: bij de keuze voor spermidine-supplementen: Kies altijd voor natuurlijke spermidine en vermijd synthetische varianten, zoals trihydrochloride. Synthetische varianten zijn niet alleen verboden in Europa, maar worden ook minder goed door het lichaam opgenomen.

Spermidine is niet alleen een veelbelovende behandeling voor Post-COVID en een preventieve maatregel tegen COVID en andere virussen, maar er zijn nog andere indrukwekkende voordelen.

Het ondersteunt:

• Het immuunsysteem [18,19]
• Het energieniveau [20] 
• Anti-aging (beschermt tegen vroegtijdige veroudering) [21]
• Het geheugen [22]
• Bij het remmen van ontstekingen[23]
• Bij neurodegeneratieve ziekte (alzheimer, Parkinson) [24,25]
• Ook beschermt het tegen hart- en vaatziekten en zorgt het voor een stabiele bloeddruk [26].

Door autofagie te stimuleren, kan uw lichaam zich beter wapenen tegen Post-COVID en bijdragen aan een sneller herstel.

3. Voedingstoffen aanvullen

Een verzuurd lichaam gaat vaak gepaard met een mineralentekort, omdat basische mineralen nodig zijn om zuren te neutraliseren. Bij een tekort worden deze mineralen onttrokken uit botten, haar en nagels. Daarom kan het nuttig zijn om naast afvalzuren oplossen, direct te beginnen met het aanvullen van basische mineralen. Voorbeelden van basische mineralen zijn:

• Zink
• IJzer
• Calcium
• Seleen
• Mangaan
• Kalium
• Magnesium

Wilt u starten met basische mineralen? Dan kunt u het beste kiezen voor een supplement met meerdere mineralen.

Naast essentiële mineralen zijn er nog meer voedingstoffen bekend, die ondersteuning kunnen bieden bij Post-Covid [3,5].

• Flavonoïden (zoals quercetine): Neutraliseren vrije radicalen, verminderen ontstekingen en ondersteunen het ademhalingssysteem.
• Melatonine: Helpt bij het sneller in slaap vallen en kan zo ondersteunen om het slaap- en waakritme beter te reguleren.
• Omega 3-vetzuren: Helpen ontstekingen te verminderen en ondersteunen het immuunsysteem.
• Probiotica: Ondersteunen een gezonde darmflora, wat belangrijk is voor het immuunsysteem en algemene gezondheid.
• Co-enzym Q10 (Q10): Ondersteunt energieproductie en werkt als antioxidant.
• D-Ribose: Kan de energieniveaus verbeteren bij chronische vermoeidheid.
• Vitamine D: Belangrijk voor een goed functionerend immuunsysteem en helpt ontstekingen te verminderen.
• Vitamine C: Een krachtige antioxidant die het immuunsysteem versterkt en helpt bij herstel van weefselschade door oxidatieve stress.
• B-Vitamines (met name B1, B6, B9 en B12): B-vitamines ondersteunen de energiestofwisseling, zenuwfunctie en het immuunsysteem. Vooral B12 kan helpen bij vermoeidheid en hersenmist.
• Magnesium: Helpt bij spierontspanning, zenuwfunctie en energiestofwisseling. Het kan ook bijdragen aan een betere nachtrust en herstel.
• Zink: Speelt een belangrijke rol in het immuunsysteem en kan helpen bij herstel van infecties.
• Selenium: Een krachtige antioxidant die het immuunsysteem ondersteunt en kan helpen bij het herstellen van cellulaire schade door oxidatieve stress.
• Vitamine E: Werkt als antioxidant en kan helpen bij het herstellen van cellulaire schade door oxidatieve stress.
• Vitamine A: Ondersteunt een gezond immuunsysteem en herstel van weefsels.

Om zo veel mogelijk van deze stoffen binnen te krijgen kunt u kiezen voor dagelijkse aanvulling met een multivitamine of basische voedingsextracten.
Multivitaminen kunnen helpen om een breed scala aan essentiële voedingsstoffen binnen te krijgen. Het is echter belangrijk om aandacht te besteden aan de volgende punten bij het kiezen van een multivitamine:
Kies voor een multivitamine van een gerenommeerd merk dat gebruikmaakt van natuurlijke of goed opneembare vormen van vitamines en mineralen.
Vermijd onnodige toevoegingen: Kies een multivitamine zonder overbodige vulstoffen, kunstmatige kleurstoffen of zoetstoffen.

Basische voedingsextracten: Als u liever niet elke dag een reeks pillen neemt, kunt u kiezen voor een natuurlijke multivitamine in de vorm van basische voedingsextracten, ook wel ‘greens’ genoemd. Deze extracten zijn verkrijgbaar in poedervorm en zitten boordevol vitamines, mineralen en andere essentiële voedingsstoffen zoals probiotica, vezels en enzymen. U mengt het poeder eenvoudig met water om een voedzame green juice te maken.

Greens-extracten bevatten vaak kiemgrassen en algenextracten zoals tarwegras, gerstegras, spirulina en chlorella. Deze ingrediënten staan bekend om hun hoge concentratie aan voedingsstoffen en antioxidanten, die uw energieniveau en weerstand op een natuurlijke manier ondersteunen.

9.Leefstijladviezen    

Een gezonde levensstijl speelt een essentiële rol in het herstel van Post-Covid. Hieronder volgen effectieve strategieën die kunnen bijdragen aan een sneller en beter herstel.

Algemene adviezen

Stressmanagement: Chronische stress kan Post-COVID-symptomen verergeren. Stress heeft een directe invloed op het immuunsysteem, kan ontstekingen verergeren, energiereserves uitputten en slaapproblemen veroorzaken [27]. Deze factoren belemmeren het herstelproces van het lichaam.Probeer regelmatig tijd vrij te maken voor activiteiten die ontspanning bevorderen zoals een warm bad, meditatie, een wandeling in de natuur, lezen of andere rustgevende bezigheden.

Slaaproutine: Een consistent slaapritme, minder schermtijd voor het slapengaan en een rustige slaapomgeving verbeteren de slaapkwaliteit en zo kan het lichaam beter herstellen [28].

Tempo en energiebesparing: Post-Covid-patiënten ervaren vaak klachten bij inspanning. Kijk hoe u zo veel mogelijk energie kunt besparen, dingen in een langzamer tempo doen en activiteiten prioriteren, zijn essentieel [29].

Psychologische ondersteuning: Therapie, zoals cognitieve gedragstherapie, kan mentale gezondheidsproblemen zoals angst en depressie aanpakken [30].

Hersenmist en concentratieproblemen: Therapieën zoals neurofeedback kan helpen [31].

Zorg voor een gezond lichaamsgewicht: Overgewicht en obesitas kunnen de immuunfunctie verzwakken door een chronische laaggradige ontsteking in het lichaam. Dit kan de effectiviteit van het immuunsysteem verminderen [2,32].

Bewegingsrichtlijnen

Beweging is cruciaal voor revalidatie, maar moet met voorzichtigheid worden benaderd, vooral voor mensen met ernstige vermoeidheid en andere symptomen [3,33,34].

Geleidelijke herintroductie van oefeningen

Begin met lichte activiteiten zoals wandelen of stretchen en verhoog geleidelijk de intensiteit. Een "gegradeerde oefening"-benadering, waarbij het activiteitsniveau langzaam wordt verhoogd op basis van tolerantie, wordt aanbevolen om verergering van symptomen te voorkomen.

Activiteiten met lage impact: Oefeningen met lage impact zoals zwemmen, yoga en fietsen kunnen helpen de mobiliteit en cardiovasculaire gezondheid te behouden zonder het lichaam overmatig te belasten.

Ademhalingsoefeningen: Voor mensen met ademhalingssymptomen kan het opnemen van ademhalingsoefeningen (zoals diafragmatische ademhaling/buikademhaling) de longfunctie verbeteren en kortademigheid verminderen.

Versterkende oefeningen: Krachttrainingsoefeningen, zorgvuldig en progressief uitgevoerd, kunnen helpen spiermassa op te bouwen en de algehele kracht en het uithoudingsvermogen te verbeteren.

Rust en herstel: Plan voldoende rustdagen tussen trainingssessies om het lichaam de tijd te geven om te herstellen.

Voedingsadviezen

Een uitgebalanceerd dieet kan essentiële voedingsstoffen leveren om de immuunfunctie te ondersteunen, ontstekingen te verminderen en de algehele gezondheid te behouden tijdens het herstel van Post-Covid [2,35]:

Ontstekingsremmend dieet: Een ontstekingsremmend dieet, rijk aan fruit, groenten, volkoren granen, noten en zaden, kan helpen systemische ontstekingen te verminderen. Het verminderen van bewerkte voedingsmiddelen, suikers en geraffineerde koolhydraten is ook belangrijk.

Eiwitten voor spierherstel: Proteïnen leveren de bouwstenen (aminozuren) die nodig zijn voor het herstel en behoud van spiermassa, vooral na periodes van inactiviteit of fysieke achteruitgang.

Omega-3-vetzuren: Zoals gezegd kunnen omega-3-rijke voedingsmiddelen, zoals vette vis, lijnzaad en walnoten, helpen ontstekingen te verminderen.

Voedingsmiddelen rijk aan antioxidanten: Fruit zoals bessen, bladgroenten en voedingsmiddelen met veel vitamine C en E (bijv. citrusvruchten, paprika's en amandelen) kunnen oxidatieve stress bestrijden en de immuunfunctie ondersteunen.

Deze essentiële voedingsstoffen vindt u ook in een natuurlijke multivitamine in poeder- of capsule vorm, zodat u in 1 keer alles binnenkrijgt voor de hele dag.

 Kijk voor meer voedingsadvies bij Voedingstoffen aanvullen [Wv1]  of download het behandelplan.

Specifiek advies

Blijf in contact met zorgverleners: Het is belangrijk om medische begeleiding te zoeken bij langdurige klachten en symptomen van Post-COVID. Artsen en specialisten kunnen helpen bij het opstellen van een behandelplan.

Realistische verwachtingen: Het herstel van Post-COVID kan tijd kosten en het is belangrijk om geduld te hebben. Er zijn vaak opflakkeringen van symptomen, maar met de juiste zorg kunnen de meeste klachten uiteindelijk verbeteren.

Sociaal netwerk: Steun van vrienden, familie en collega’s kan een grote rol spelen in het herstelproces. Het delen van ervaringen en uitdagingen kan psychologisch nuttig zijn.

Het belangrijkste is dat Post-COVID serieus genomen moet worden en dat er realistische verwachtingen zijn voor het herstel. Hierbij is aandacht nodig voor de fysieke én mentale gezondheid. Het combineren van medische zorg met een gezonde levensstijl en geduld zal de kans op volledig herstel vergroten.

10.Hulp en ondersteuning

Advies

Wilt u graag persoonlijk advies van de zuur-basekennis coaches? Neem dan contact op via deze link

Behandelplan

Download hier het behandelplan

11.Bronnen

Disclaimer

De informatie op deze website is zorgvuldig samengesteld. Het kan echter voorkomen dat deze op onderdelen verouderd, niet volledig en/of (deels) onjuist is. Voedingssupplementen zijn geen geneesmiddelen. Ze zijn bedoeld ter ondersteuning van de gezondheid en kunnen een evenwichtige voeding niet vervangen. De adviezen op deze pagina zijn geheel vrijblijvend. Indien u lichamelijk ziek bent, raadpleeg dan altijd een (natuur)arts of therapeut.

Bronnen

[1] Davis, H. E., McCorkell, L., Vogel, J. M., & Topol, E. J. (2023). Long COVID: major findings, mechanisms and recommendations. Nature Reviews Microbiology, 21(3), 133-146. [2] Guerra, G., Lucariello, A., & Komici, K. (2024). Long COVID: nutrition and lifestyle changes. Frontiers in Nutrition, 11, 1375449. [3] Saha, S., & Sharma, K. (2022). Modification of lifestyle to recover from post-COVID symptoms: A short review. Journal of Lifestyle Medicine, 12(3), 113. [4] Lakshmana, M. K. (2022). SARS-CoV-2-induced autophagy dysregulation may cause neuronal dysfunction in COVID-19. Neural Regeneration Research, 17(6), 1255. [5] Catalano, A., Iacopetta, D., Ceramella, J., Maio, A. C. D., Basile, G., Giuzio, F., ... & Salzano, G. (2022). Are nutraceuticals effective in COVID-19 and post-COVID prevention and treatment? Foods, 11(18), 2884. [6] Bonetti, G., Medori, M. C., Fioretti, F., Farronato, M., Nodari, S., Lorusso, L., ... & Bertelli, M. (2022). Dietary supplements for the management of COVID-19 symptoms. Journal of Preventive Medicine and Hygiene, 63(2 Suppl 3), E221. [7] DiNicolantonio, J. J., & O'Keefe, J. (2021). Low-grade metabolic acidosis as a driver of chronic disease: A 21st century public health crisis. Open Heart, 8(2), e001730. [8] Gassen, N. C., et al. (2021). SARS-CoV-2-mediated dysregulation of metabolism and autophagy uncovers host-targeting antivirals. Nature Communications, 12(1), 1-15. [9] Peluso, M. J., & Deeks, S. G. (2024). Mechanisms of long COVID and the path toward therapeutics. Cell. https://doi.org/10.1016/j.cell.2024.07.054 [10] National Institutes of Health. (n.d.). Long-term effects of SARS-CoV-2 on organs and energy. Retrieved from https://covid19.nih.gov/news-and-stories/long-term-effects-sars-cov-2-organs-and-energy [11] National Institute of Neurological Disorders and Stroke. (n.d.). COVID-19 and the nervous system. Retrieved from https://www.ninds.nih.gov/current-research/coronavirus-and-ninds/covid-19-and-nervous-system [12] Makhoul, E., Aklinski, J. L., Miller, J., Leonard, C., Backer, S., Kahar, P., ... & Khanna, D. (2022). A review of COVID-19 in relation to metabolic syndrome: Obesity, hypertension, diabetes, and dyslipidemia. Cureus, 14(7). https://doi.org/10.7759/cureus.27599 [13] Korakas, E., Ikonomidis, I., Kousathana, F., Balampanis, K., Kountouri, A., Raptis, A., ... & Lambadiari, V. (2020). Obesity and COVID-19: Immune and metabolic derangement as a possible link to adverse clinical outcomes. American Journal of Physiology-Endocrinology and Metabolism, 319(1), E105-E109. [14] Bai, F., Tomasoni, D., Falcinella, C., Barbanotti, D., Castoldi, R., Mulè, G., ... & Monforte, A. D. A. (2022). Female gender is associated with long COVID syndrome: A prospective cohort study. Clinical Microbiology and Infection, 28(4), 611-e9. [15] Wesson, D. E. (2021). The continuum of acid stress. Clinical Journal of the American Society of Nephrology, 16(8), 1292-1299. [16] Zhou, H., Hu, Z., & Castro-Gonzalez, S. (2023). Bidirectional interplay between SARS-CoV-2 and autophagy. mBio, 14(4), e01020-23. [17] Madeo, F., Eisenberg, T., Büttner, S., Ruckenstuhl, C., & Kroemer, G. (2010). Spermidine: A novel autophagy inducer and longevity elixir. Autophagy, 6(1), 160-162. [18] Gelino, S., & Hansen, M. (2012). Autophagy—An emerging anti-aging mechanism. Journal of Clinical & Experimental Pathology, 2(3), 113. [19] Hannan, M. A., et al. (2020). Intermittent fasting, a possible priming tool for host defense against SARS-CoV-2 infection: Crosstalk among calorie restriction, autophagy, and immune response. Immunology Letters, 226, 38-45. [20] Rabinowitz, J. D., & White, E. (2010). Autophagy and metabolism. Science, 330(6009), 1344-1348. [21] Cheon, S. Y., et al. (2019). Autophagy, cellular aging, and age-related human diseases. Experimental Neurobiology, 28(6), 643. [22] Glatigny, M., et al. (2019). Autophagy is required for memory formation and reverses age-related memory decline. Current Biology, 29(3), 435-448. [23] Qian, M., et al. (2017). Autophagy and inflammation. Clinical and Translational Medicine, 6(1), 1-11. [24] Funderburk, S. F., et al. (2010). Cell “self-eating” (autophagy) mechanism in Alzheimer's disease. Mount Sinai Journal of Medicine, 77(1), 59-68. [25] Hou, X., et al. (2020). Autophagy in Parkinson's disease. Journal of Molecular Biology, 432(8), 2651-2672. [26] Eisenberg, T., et al. (2016). Cardioprotection and lifespan extension by the natural polyamine spermidine. Nature Medicine, 22(12), 1428-1436. [27] Yaribeygi, H., Panahi, Y., Sahraei, H., Johnston, T. P., & Sahebkar, A. (2017). The impact of stress on body function: A review. EXCLI Journal, 16, 1057. [28] Neculicioiu, V. S., Colosi, I. A., Costache, C., Sevastre-Berghian, A., & Clichici, S. (2022). Time to sleep?—A review of the impact of the COVID-19 pandemic on sleep and mental health. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(6), 3497. [29] Weise, A., Ott, E., & Hersche, R. (2024, January). Energy management education in persons with long COVID-related fatigue: Insights from focus group results on occupational therapy approach. Healthcare, 12(2), 150. [30] Al-Jabr, H., Hawke, L. D., Thompson, D. R., Clifton, A., Shenton, M., Castle, D. J., & Ski, C. F. (2023). Interventions to support mental health in people with long COVID: A scoping review. BMC Public Health, 23(1), 1186. [31] Masuko, T., & Sasai-Masuko, H. (2024). Efficacy of original neurofeedback treatment method for brain fog from COVID-19: A case report. Cureus, 16(3). [32] FernándezâdeâlasâPeñas, C., et al. (2021). Obesity is associated with a greater number of long-term post-COVID symptoms and poor sleep quality: A multicentre case-control study. International Journal of Clinical Practice, 75(12), e14917. [33] Calvache-Mateo, A., et al. (2024). Respiratory training effects in Long COVID-19 patients: A systematic review and meta-analysis. Expert Review of Respiratory Medicine, 1–11. [34] Mills, G., et al. (2023). Resistance training in post-COVID recovery: Rationale and current evidence. Journal of Frailty, Sarcopenia and Falls, 8(3), 188. [35] Poggioli, R., et al. (2023). Modulation of inflammation and immunity by omega-3 fatty acids: A possible role for prevention and to halt disease progression in autoimmune, viral, and age-related disorders. European Review for Medical & Pharmacological Sciences, 27(15).